18 yaşında bir genci elektrikli sandalyeye gönderecek 12 kişilik jüriden birisiniz. bütün tanıklar ve deliller çocuğun aleyhine. durum bu iken, çok kısa bir oylama ile kabul edip idam cezasını onaylayamanız bekleniyor ve fakat içinizden biri 'mantıklı şüpheler' dediği şüpheleriyle hepinizin bir bir aklını çeliyor.
12 angry men'le ilgili olumlu pek çok şey duymuştum ve fakat filmi izlediğimde -özellikle finali- böylesi bir etki bırakacağını ummuyordum. film ilgi çekici ayrıntılarla dolu, bir çeşit dedektif hikayesine dönüşüyor dakikalar ilerledikçe. 'gerçek ' denen şeyin nasıl değişebileceği, kimin bu gerçeği onayladığı, dahası hangi şartlarda onayladığı, insan psikolojisinin 'tanık'ken ve 'sanık'ken nasıl değiştiği, değişen gerçeklerin bir hayatı nasıl kaydırabileceği, bir soru cevap ve sigara dumanı içinde açığa kavuşuyor filmde.
siyah beyaz ve tek mekanda çekilmiş 12 angy men ciddiyet ve yüzeysel ilişkiler üzerine kurgulanıyor en başta. tam bir profosyonellik içinde jüriler. kimsenin bir adı ve yakınlığı yok. dahası kimsenin böyle bir derdi de yok, çünkü kimi bir maça yetişmeli, kimi sevgilisini görmek istiyor. sosyal statülerinin de farklı olduğu belli. yaşlı olan ve son ana kadar suçlu diye oy kullanan adamın bir bürokrat, gözlüklü olanın bir orta sınıf, maça yetişmek isteyenin bir tüccar , boyacı olduğunu söyleyen ve çabuk sinirlenen adamımızın işçi, yine şüpheleriyle davanın seyrini değiştirenin bir mimar olduğu gibi ayrınrtıları konuşmalarından ve tavırlarından öğreniyoruz ve film esnasında kimi kavgaların temeli oluyor bu farklılıklar.'sen kim olduğunu sanıyorsun' gibi cümleler sıkça duyuluyor öfke krizleri anlarında. mesela içlerinde yaşlı olan ve son ana kadar suçlu diyen adam sonlara doğru 'siz bu kenar mahallelileri bilmezsiniz, ben sayısızıyla muhattap oldum ve doğuştan bir yalancı olduklarını biliyorum, bu çocuk yalancı ve katil' derken, yine jüriden biri olan ve kenar mahallede büyüdüğünü söyleyen adamın nasıl alındığı, o konuşma yapılırken herkesin tek tek masadan kalkıp buna nasıl isyan ettiği, yani adamımızın suçlu olmasa bile 'çoktan yaftalanmış' biri olarak peşinen suçlu kabul edildiğinin altını çiziyor yönetmen. birbirinden tamamen farklı 12 adam tek ortak paydaları 11'inin suçlu buldukları ve idamını onaylayacakları bir genç iken film bir süre sonra karakterlerin kendileri üzerinden delilleri çürüttükleri bir yola giriyor.
12 adamdan 12si de tabii ki katılımcı değiller, içlerinden ikisi 'bitse de gitsek' fikriyle oylarını değiştiriyorlar. bunun yanında zaman geçtikçe konuşmalar sonrasında ikna olanlar var. 'gerçeğin göreceli' olabileceği fikrini en iyi sorgulayan filmlerden biri kesinlikle. bir kez daha idrak ettim ki ; sağlam bir senaryo ve iyi oyuncular olduktan sonra mekan çok gerilerde kalıyor. özellikle finalde 11 jüri üyesi ikna olmuşken tek kalan, iki yıldır oğlundan haber alamadığını filmin başında bir karede öğrendiğimiz, ve aslında cezalandırmak istediği oğluna idamlık mahkum üzerinden öfkesini kusan bir baba karakteri ve diğerlerine yaptığı bir konuşma var, gerçekten müthiş!
12 angry men sinema tarihinin en iyi filmlerinden biri bana kalırsa. zekice kurgulanmış bir şaheser.
1. 1957 yapımı bir sidney lumet filminin adıdır "12 angry men". asıl olarak oyun yazarı reginald rose'un aynı adlı tiyatro eserinden sinemaya uyarlanmıştır. filmde bu yüzden neredeyse mekan değişikliği yoktur denebilir. tek bir salonda bulunan 12 adamın diyaloglarından, tartışmalarından ve birbirlerini ikna çabalarından oluşur. sadece filmin son sahnesinde mahkeme binasının dışında iki jüri üyesini konuşurken görürüz. bu arada hemen belirtelim ki, filmde kimsenin adı yoktur. herkes birbirine "sen" ya da "siz" diye hitap eder. birbirlerinden bahsederken de "sekiz numaralı jüri" "dört numara" gibi jüri üyeliği rakamlarını kullanırlar. izleyiciler, sadece az önce sözünü ettiğimiz son sahnede ve jüri odası dışında konuşan o iki üyenin adını öğrenebilir. onu da hatırlamaz bile. çünkü bu iki üyenin tanışması, isimlerini birbirlerine söylemesi ve ayrılması toplamda iki dakika bile sürmez.
mesele amerikan yargı sisteminin "jüri"si üzerine odaklanmıştır. sisteme göre, hakkında suçlama bulunan kişinin oy birliğiyle suçlu ilan edilmesi gerekmektedir. jüri üyeleri halktan insanlardır. yine amerikan yargı sisteminin gereği olarak aynı eyalette yaşayan, birbirlerini tanımayan herkes hayatının bir döneminde bir mahkemede jüri olarak bulunmak üzere çağırılabilmektedir. bu jüri üyeliğini kabul etmek, gerçekten hayati bir mazeretiniz yoksa, yasal olarak zorunludur.
işte "12 angry men"de de birbirini hiç tanımayan 12 adam bir jüri odasında bir araya gelir. karar vermekle yükümlü oldukları dava 18 yaşındaki bir gencin cinayet davasıdır ve bu genç babasını bıçaklayarak öldürmüştür. 12 jüri üylesine düşen de bu çocuğun "suçlu" ya da "suçsuz" olup olmadığına karar vermektir. duruşma biter ve üyelerin karar vermek üzere toplandığı noktadan itibaren de film başlar.
başlangıçta herkes delikanlının suçlu olduğuna dair oy verir. tek bir kişi hariç: o da henry fonda'nın canlandırdığı üyedir. bir şekilde delikanlının suçlu olmadığına inanmıştır ve odadaki 11 üyenin tümünü de adım adım ikna edecektir. bunun için yoğun bir çaba da göstermez. sadece kendisine mantıksız gelen noktaları diğer üyelerle de paylaşır.
film boyunca tüm üyelerin verecekleri kararı nelerin etkilediğini de görürüz. her üye, günlük yaşamlarını, geçmişlerini, aile ilişkilerini hatta babalarıyla yaşadıklarını kararlarına yansıtmaktadır. salt adaletin peşinde olan tek itirazcı üye ise her üyeye teke teker ayna tutar ve onların ister istemez kendi hayatlarıyla bir hesaplaşma içine girmesini sağlar. sonuçta tüm jüride tek bir üye "suçlu" kararında direnir, onun da kendince ve yine geçmişiyle ilgili nedenleri vardır. filmi başından itibaren ve hiçbir diyaloğu kaçırmadan izleyenler adına, bu anlamda bir sürpriz yoktur.
film, 1997'de televizyon filmi olarak bir kez daha çekilmiştir ancak bu defa küçük farklılıklar da vardır: örneğin ilk filmde siyahlar henüz tüm haklarına kavuşmadıkları için jürinin tamamı beyaz, orta sınıftan erkeklerden oluşurken, 1997 versiyonunda jüride siyahlar da vardır ve hakim de bir kadındır.
adaletin, hukukun, yargının, mahkemelerin "gazete haberlerinden ibaret" olmadığına inanan, daha da önemlisi "görüneni sorgulayan" herkesin taktirini kazanmış muh-te-şem bir eserdir.
(24/08/2007 23:05)
sözlük hiçbir kurumla bağlantılı olmayan birkaç kişi tarafından düşünülmüş bağımsız bir platformdur.
sözlük içerisindeki yazıların tüm sorumluluğu yazarlarına aiittir. sözlük bu yazıların doğru olduğu hakkında bir teminat vermez.
yazılan yazıların telifi bize ait değildir, çalınız çırpınız ama kaynak gösteriniz.
